Karbon ayak izi, eylemlerimiz tarafından üretilen toplam sera gazı miktarıdır (karbondioksit ve metan dahil). Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür ve iki ana parçadan oluşur: doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izi. Birincil ayak izi, evsel enerji tüketimi ve ulaşım dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan C karbondioksit emisyonlarının, ikincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşamın döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı karbondioksit emisyonlarının ölçüsüdür. Küresel olarak, ortalama karbon ayak izi 4 tona yakın. Küresel sıcaklıklarda 2 ℃ artıştan kaçınmak ve en iyi şansı elde etmek için, yıllık ortalama küresel karbon ayak izinin 2050 yılına kadar 2 tonun altına düşmesi gerekiyor. Bireysel karbon ayak izlerini 16 tondan 2 tona düşürmek bir gecede olmaz! Eylemlerimizde daha az et yemek, daha az bağlantılı uçuş yapmak ve kıyafetlerimizi çevreye en zarar verecek olan kumaşlardan seçmek gibi küçük değişiklikler yaparak büyük bir fark yaratmaya başlayabiliriz.
Hayatta yaptığımız her şeyin bir etkisi vardır. İşe nasıl gittiğimizden marketten ne aldığımıza kadar. Yaşam tarzı seçimlerimiz karbon ayak izimizi belirler. İyi haber şu ki, birlikte bunu değiştirebiliriz. Kişisel eylemlerimizin tek başına iklim krizinden sorumlu olmadığına dikkat çekmek önemlidir. Son yirmi yılda dünyanın sera gazı emisyonlarının %70'i sadece 100 fosil yakıt üreticisine atfedilebilir. Kurumsal ve hükümet düzeyinde sistemik değişime ihtiyacımız var, ancak bireysel eylemleri de destekliyoruz, ikisi birbirini destekler nitelikte olmalıdır.
Aramız varsa düşük güçlü araçlar seçmeye, yürüyerek gidilebilecek mesafelere yürüyerek gitmeye, uygun şartlar varsa bisiklet kullanılarak gidebilir ya da toplu taşıma araçlarını kullanarak karbon ayak izimi azaltabiliriz. Eğer araçla gitmemiz gerekiyorsa aracımızı uygun hızda kullanılarak ve takip mesafesi korunarak gaz-fren olayından kaçınarak önemli miktarda yakıt tasarrufu sağlayarak çevreye daha az zarar vermiş oluruz. Doğalgaz yerine ısınmak için güneş enerjisi kullanmaya teşvik etmeliyiz insaları. Bu yolla doğal gaz faturalarındaki tutar yılda yüzde 70 oranında azalabilir. Binalarda yapılacak yapılacak iyi bir ısı yalıtımı doğal gaz faturaları azaltmada ve karbon ayak izini küçültmede önemli bir rol oynar. Yine elektrik tüketimimize dikkat etmeliyiz. Elektrik için yenilenebilir enerji kullanmak, tasarruflu ampuller, buzdolapları, klima cihazlarını tercih etmek önceliğimiz olmalı.
Tükettiğimiz yiyecek ve içeceklerin uzak mesafelerden gelenlerinden kaçınmalı, yerel ürünleri almaya özen göstermeliyiz. Mesela muz alacaksak yerli muz, Dünya'nın öteki ucundan muza tercih edilmeli, uzaktan gelen bir şişe içecek yerini çok daha az yol kat etmiş içeceğe tercih edilmemelidir.
Bir şeyler satın aldığımızda bu ürünlerin nerelerde üretildiği ve üretimde hangi maddelerin kullanıldığı göz önüne alınmalıdır. İmalat ya da nakliyesinde yüksek emisyona sahip olan ürünlerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Alacağamız tekstil ürünlerini uzun süre kullanabilecek ürünler olmasına dikkat ederek çevreye verdiğimiz hasarı minimuma indirebiliriz. Farklı tekstil ürünlerinin kesin karbon ayak izi, çok çeşitli faktörlere göre önemli ölçüde değişir. Bununla birlikte, Avrupa'da tekstil üretimi üzerine yapılan araştırmalar, bir tüketici tarafından satın alma noktasında tekstilin kilosu başına aşağıdaki karbondioksit eşdeğeri emisyon ayak izlerini göstermektedir. Pamuk:8 , Naylon: 5.43 PET (ör. sentetik yün): 5,55 , Yün:5.48. Tekstil ürünlerini yıkamak ve kurutmak için gereken dayanıklılık ve enerji hesaba katıldığında, sentetik kumaşlar genellikle doğal olanlardan önemli ölçüde daha düşük karbon ayak izine sahiptir.
Peki karbon ayak iyimizi nasıl hesaplayabiliriz?
Karbon ayak iziniz, belirli bir dönem için yaşam tarzınıza ve kaynak tüketiminize göre geriye dönük olarak hesaplanır. Geçen ay, 3 ay veya yıl için ayak izinizi hesaplayabilirsiniz. İnternette bu hesaplamaları bizler için yapan bir sürü uygulama mevcuttur. Hesaplamanıza dahil etmek istediğiniz kategorileri seçmeniz istenecektir. İlgili kategorileri seçerek çevreye belirlemiş olduğunuz süre içerisinde ne kadar karbon izi bıraktığınızı hesaplayabilirsiniz. Aşağıda listelemiş olduğumuz kategorilere göre hesaplama yapılabilir.
Seyahat (kara, hava, demiryolu ve okyanus dahil uzun mesafeli seyahat)
Enerji (elektrik ve diğer kamu hizmetleri)
Su (devlet su kaynağı)
Ulaşım (araçlar ve toplu taşıma ile yerel seyahat)
Yiyecek ve İçecek (ev bakkal ve yemek)
Kategoriye veya diyet türüne göre (etçil, pesketaryen, vejeteryan ve vegan)